Viyana Kuþatmalarý 1529 - 1683
Birinci Viyana Kuþatmasý (1529)

Kanunî Sultan Süleyman kumandasýndaki Osmanlý ordusunun, Viyana'yý kuþatmasý.

1526'da Macar kralý Lajos II'nin, Mohaç'ta ölmesinden sonra bazý Macar beyleri, Osmanlýlar'ýn da desteklediði Erdel voyvodasý Janos Zapolya'yý kral seçtiler ve Osmanlý ordusu bu yeni kralýn tahta geçmesinden sonra Macaristan'dan çekildi. Fakat Janos'a rakip olan Macar beyleri, Alman imparatoru Karl V'in (Þarlken) kardeþi Ferdinand'ý kral seçtiler. Ayný zamanda Bohemya kralý ve Avusturya dükü bulunan Ferdinand, ölen kral Lajos ile akraba olduðundan, Macar krallýk tacý üstünde miras yoluyla hak iddia ediyordu. Þarlken de, Ferdinand'ý gerçek Macar kralý olarak tanýdý ve Janos'u âsî ve din düþmaný ilan etti. Osmanlý ordusunun Macaristan'dan geri dönmesinden sonra Ferdinand, Budin üstüne yürüyerek kaleyi ele geçirdi, yenilgiye uðrayan Janos kaçarak, kayýnbabasý olan Leh kralýna sýðýndý.

Ferdinand, Kanunî Sultan Süleyman'a baþvurarak, Belgrad, Sirem (Srem) ve Bosna'nýn bir kýsmýný içine almak üzere Macaristan'ýn bazý bölgelerinin, vergi vermek þartýyla kendisine býrakýlmasýný teklif etti. Osmanlý hükümeti, bu teklifi kabul etmedi ve Budin'in, Janos'a geri verilmesini istedi. Kanunî Sultan Süleyman, Macaristan'ýn korunmasý ve Almanya'nýn baský altýnda tutulabilmesi için Viyana'nýn ele geçirilmesi gerektiðini anladý ve Viyana üstüne yürümeðe karar verdi. Osmanlý ordusu, 10 Mayýs 1529'da Ýstanbul'dan hareket etti. Edirne'de Anadolu beylerbeyi Behram Paþa, Anadolu eyaleti askerleriyle birlikte orduya katýldý. Sofya'daki Serasker Ýbrahim Paþa ve emrindeki Rumeli eyaleti askerleri, öncü tayin edildi. Ordu, Niþ - Alacahisar - Belgrad - Sirem yoluyla, 5 Aðustos 1529'da Eszek'e vardý. Mohaç'a giren ordu, 5 Eylül'de, Budin kalesi önüne geldi. Kaledeki Avusturya kuvvetleri, 5 Eylül'de kaleyi teslim etiiler. Kanunî Sultan Süleyman, 12 Eylül'de, kral Janos'u tekrar tahta geçirdi. Osmanlý ordusu, ileri yürüyüþüne devam ederek, 26 Eylül'de Viyana'yý kuþatmaða baþladý. Ferdinand, Osmanlý ordusuna karþý koyabilmek için, Viyana'yý tahkim etmiþ ve komþu devletlerden yardým istemiþti. Kanunî Sultan Süleyman, kale kumandaný Niklas Zalem'e haber göndererek, kalenin teslimini teklif etti. Kale kumandaný, bunu kabul etmeyerek, bütün kuvvetleriyle kale gerisinde savunma düzenine geçti. Bu arada Tuna yolundan gemilerle Viyana'ya gönderilen 12 bölük kadar bir Avusturya yardýmcý kuvveti, 25 Eylül'de sisten yaralanarak kaleye girdi. Avusturyalýlar, kuþatma süresince 30 000 kiþilik kuvvetlerle kaleden yaptýklarý karþý saldýrýlar ve baskýnlarla, savunmayý aktif olarak yürütmek istedilerse de, büyük kayýplara uðradýlar. Viyana kalesine karþý þiddetli savaþlarýn verildiði sýrada, Mehmed Bey kumandasýndaki Osmanlý akýncýlarý, Bavyera'da Regensburg, Çekoslovakya'da Brün þehirlerine kadar akýnlar yaptýlar.

Yollarýn elveriþsizliði ve mevsim þartlarýnýn erken bozulmasý yüzünden, aðýr kuþatma toplarý yollarda kalmýþ ve kale önüne getirilememiþti. Bu yüzden Viyana kalesi yeteri kadar tahrip edilemedi. Bu elveriþsiz þartlara raðmen, 11 Ekim'de Viyana kalesine büyük bir saldýrý yapýldý; fakat kesin sonuç alýnamadý. Daha sonra yapýlan ikinci saldýrý da sonuç vermedi. Kýþýn þiddetlenmesi ve yiyecek sýkýntýsýnýn baþlamasý, ordunun moralini bozdu. Askere büyük ödüller vaat edilerek, 13 ve 14 Ekim'de yapýlan saldýrýlardan da sonuç alýnamayýnca, Kanunî Sultan Süleyman, 15 Ekim'de, kuþatmayý kaldýrarak dönüþe karar verdi. Kuþatmanýn kaldýrýlmasýndan sonra Sadrazam Ýbrahim Paþa, Viyana kalesinin güneyinde gereken güvenlik tedbirlerini aldý ve böylece kaleden yapýlacak düþman çýkýþ harekâtýný ve saldýrýlarýný önledi. Ayrýca Kasým Bey kumandasýnda 12 000 kiþilik akýncý kuvveti de, düþman baskýsýný önlemek amacýyla, Almanya'ya ve Steiermark'a akýnlar yapmakla görevlendirildi. Osmanlý ordusu, Estergon üzerinden Tuna yoluyla 25 Ekim'de Budin'e geldi ve Kral Janos tarafýndan karþýlandý. Buradan Tuna üzerine kurulan köprüyle Peþte'ye geçildi ve 29 Ekim'de Tuna'nýn doðu kýyýsý takip edilerek, Ýstanbul'a dönüþ yürüyüþüne baþlandý.



Ýkinci Viyana Kuþatmasý (14 Temmuz 1683)

Merzifonlu Kara Mustafa Paþa kumandasýndaki Osmanlý ordusunun Viyana'yý kuþatmasý.

XVII. yüzyýl ortalarýnda Avusturya imparatorunun, Protestan olan orta Macaristan halkýna baskýsý sonucu, orta Macar Beyi Ýmre Tököli (Thököly), Osmanlý himayesine girmiþti. Ýmre Tököli, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paþa'yý, Avusturya'nýn elinde bulunan orta Macar kalelerini geri almaya teþvik etti. Varad (Nagy-Varda, Alm. Gros-Wardein) beylerbeyi Hasan Paþa da, orta Macaristan'a ait kaleleri geri alarak, Ýmre Tököli'ye verdi. Bunun üzerine, Avusturya imparatoru Leopold, Türk kuvvetlerinden yararlanarak, bu kaleleri tekrar ele geçirdi. Bu yüzden, Osmanlý-Avusturya iliþkileri bozuldu.

Sadrazam Kara Mustafa Paþa'nýn amacý, Avusturya'ya savaþ açýlmasýydý. Bu yolda, savaþ taraftarý olmayan padiþah IV. Mehmed Han'ý da kandýrmak için, özellikle yeniçeri aðasý Bekri Mustafa Paþa aracýlýðýyla yeniçerileri kýþkýrttý. Reisülküttabý ve çavuþbaþýyý Avusturya elçisiyle görüþmek üzere görevlendirdi. Osmanlý temsilcileri, barýþýn yenilenmesinin, ancak Yanýk kalesinin Osmanlýlara býrakýlmasýyla saðlanabileceðini ileri sürdüler. Ayrýca, yapýlan savaþ hazýrlýklarýnýn tazmin edilmesi istendi. Avusturya elçisi, kendisinin yalnýz barýþ antlaþmasýný yenilemeye yetkili olduðunu bildirerek, ileri sürülen teklifleri kabul etmedi. Avusturya elçisi Kont Caprara göz hapsi altýna alýndý. 6 Aðustos 1682'de Topkapý Sarayý'nda toplanan bir mecliste savaþa karar verildi.

Avusturya, Osmanlý Devleti'yle savaþmak istemiyordu. Avusturya imparatoru Leopold, savaþýn kesinleþmesi karþýsýnda, baþta Papalýk olmak üzere Ýspanya, Venedik ve Lehistan'dan yardým istedi. Fransa, Avusturya'ya yardým etmemekle birlikte, düþmanca bir davranýþta bulunmayacaðýný bildirdi. Papa Innocentius XI, Katolik devletlerin Avusturya'ya yardýmýný saðlamak için çalýþýyordu. Papa'nýn etkisiyle, 31 Mart 1683'te Avusturya ile Lehistan arasýnda ittifak yapýldý. Lehliler, savaþýn sonuna kadar Avusturya'nýn yanýnda olacaklardý. Türk ordusu yenilirse Lehistan, Bucaþ Antlaþmasýyla Türklere býraktýðý yerleri geri alacaktý. Ayrýca Eflak ve Boðdan, Lehistan'a verilecekti.

Nisan 1683'te IV. Mehmed Han ve Sadrazam Kara Mustafa Paþa kuvvetli bir orduyla Edirne'den hareket etti. Ordu, 3 Mayýs 1683'te Belgrad'a geldi. 13 Mayýs 1683'te Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paþa serdar-ý ekrem tayin edildi ve Osmanlý ordusu, Viyana üstüne yürüyüþe geçti. Osmanlý ordusu, o zamana kadar sefere çýkmýþ olan ordularýn en kalabalýðýydý. Timarlý sipahiler, kapýkulu askerleri, Mýsýr ve Þam askeri, Eflak, Boðdan voyvodalarýnýn kuvvetleri, orta Macar kralý Ýmre Tököli'nin 20 000 kiþilik ordusu ve Kýrým Haný'nýn 50 000 kiþilik süvarisiyle 350 000 kiþiyi buluyordu. Ayrýca, 150 000 kiþilik geri hizmet askeri ve aðýrlýklarý taþýyan 50 000 araba vardý. Belgrad yakýnlarýnda Sava ýrmaðýný geçen Osmanlý ordusuna, 10 Haziran 1683'te, Ösijek'te Ýmre Tököli kuvvetleri katýldý. Osijek'ten hareket ederek Drava ýrmaðýný geçen Osmanlý ordusu, 26 Haziran'da, Erdel'de bulunan Ýstolni-Belgrad'a (Macarca Szekesfehervar, Alm. Stuh) geldi. Burada Kýrým Haný Murad Giray, Kýrým kuvvetleriyle orduya katýldý. Osmanlý donanmasý da, Akdeniz'de güvenliði saðlamak amacýyla dolaþýyordu. Ayrýca, 150 gemiden meydana gelen ince donanma da Tuna'da güvenliði saðlýyor ve ordunun bazý malzemesini taþýyordu. Nehir donanmasý, 59 top ve çok sayýda mühimmatý, Tuna yoluyla Budin'e getirmiþti.

Padiþah, Kara Mustafa Paþa'yý, Yanýk Kalesini ele geçirmekle görevlendirmiþti; fakat sadrazam, bunu önemsiz bir iþ olarak görüyordu. Amacý, Avusturya'nýn baþkenti olan Viyana'yý alarak büyük bir ün saðlamaktý. Özellikle, emrine verilen kuvvetli orduyla bunu baþaracaðýndan emindi. Ýstolni-Belgrad'da bir savaþ meclisi toplandý. Kara Mustafa Paþa, bu mecliste asýl amacýnýn Yanýk veya Kommarom kalesini almak deðil, Beç (Viyana) þehrini kuþatmak olduðunu açýkladý.Toplantýda bulunan defterdar, Anadolu, Rumeli, Þam ve Diyarbakýr beylerbeyleri, reisülküttap, yeniçeri aðasý, serdarýn bu kararýný uygun buldular. Yalnýz Kýrým Haný, bu görüþe karþý çýktý. Tecrübeli bir asker olan Budin valisi Uzun Ýbrahim Paþa da Kýrým Hanýný destekledi. Öncelikle, Macaristan'da, Avusturya imparatoruna baðlý Macar beylerinin topraklarýnýn, Yanýk ve Kommarom kalelerinin alýnmasýný, sonra Viyana'nýn kuþatýlmasýný teklif ettiler.

Osmanlý ordusunun Viyana üzerine yürüyüþü, Avrupa'da, özelikle Almanya'da büyük bir heyecana sebep oldu. Ýmparator Leopold, þehirde 20 – 25 000 kiþilik bir savunma kuvveti býrakarak, Viyana'dan 60 saat uzaklýkta bulunan Lenz kasabasýna çekildi. Osmanlý ordusu, 14 Temmuz 1683'te Viyana önüne geldi. Gelenek üzerine þehrin teslimi istendi. Teklifin reddedilmesi üzerine kuþatma baþladý. Akýncý kuvvetleri, Avusturya'nýn Burgenland, Ýstirya ve Doðu Avusturya eyaletlerini iþgal ettiler. Abaza Hüseyin Paþa ve Ýmre Tököli, Kuzey Macaristan'da askerî faaliyette bulunmakla görevlendirildiler. Kara Mustafa Paþa, kuvvetlerinin bir kýsmýný, Moravya, Galiçya, Slovakya içlerine yolladýðý için, þehri gerektiði gibi kuþatamadý. 1529 yýlýndaki Birinci Viyana Kuþatmasýnda olduðu gibi, bu seferde de orduda büyük toplar yoktu. Havan toplarýyla yapýlan atýþlarda þehir içinde yangýn çýktý. Barut depolarý ateþ alacaðý sýrada yangýn söndürüldü. Avusturya baþkumandaný, Viyana'ya 15 km uzaklýkta Leopold þehrine çekilmiþti. Adana beylerbeyi Mehmed Paþa, emrindeki kuvvetlerle buradaki Alman ordusunu yenilgiye uðrattý; fakat Viyana'ya Avrupa'nýn birçok yerinden yardým gelmeye baþlamýþtý. Osmanlý ordusunda, yiyecek sýkýntýsý baþladý. Yemsizlik yüzünden, ordudaki hayvanlar ölüyordu. Yakalanan esirlerden, Leh ve Alman kuvvetlerinin yardýma geldiði anlaþýldý. Durumun zorlaþtýðýný gören Kara Mustafa Paþa, 26 Aðustos 1683'te yaptýðý kuvvetli bir saldýrýyla bazý tabyalarý ele geçirdi. Þehirde dizanteri çýkmýþtý. Kale kumandaný, acele yardým istiyordu. 7 Eylül 1683'te müttefik kuvvetleri, Jan Sobieski kumandasýnda Tuna'yý geçti ve Osmanlý ordusunun sol geri hatlarýna yaklaþtý. Viyana'ya gelecek yardýmý önlemek için, büyük Tuna köprüsünün güvenliðiyle görevlendirilen Kýrým Haný Murad Giray, Merzifonlu Kara Mustafa Paþa'ya duyduðu kin yüzünden, düþmanýn Tuna'yý geçmesine göz yumdu. Osmanlý ordusunun gerisine düþen düþman için gerekli hazýrlýklar yapýldý; fakat Budin beylerbeyi Ýbrahim Paþa'nýn Jan Sobieski'ye yenilmesi, vezir Sarý Hüseyin Paþa kuvvetlerinin daðýlmasý ve Kýrým kuvvetlerinin yardýma gelmemesi yüzünden, genel bir bozgun baþladý. Serdar-ý ekrem, yerinden kýmýldamadan 5 - 6 saat düþmanla çarpýþtýysa da sað ve sol kanatlarýn çökmesi üzerine çekilmek zorunda kaldý. Yanýk kalesine çekilen serdar, kuvvetlerini toplamaða çalýþtý. Viyana bozgununu haber alan IV. Mehmed Han, Belgrad'dan Edirne'ye döndü. Budin'de kuvvetlerine çekidüzen veren Sadrazam Kara Mustafa Paþa, düþmanýn saldýrýsýna uðramasý muhtemel kalelere asker yerleþtirdi.

Viyana Bozgunu, Avrupa'nýn ortasýna kadar girmiþ olan Türk ordusunun son seferi oldu. Sadrazam, 16 Ekim'de Belgrad'a döndü. 29 Ekim'de Estergon Kalesi düþmanýn eline geçti. Durumdan son derece üzüntü duyan IV. Mehmed Han, Merzifonlu Kara Mustafa Paþa'nýn idamýný emretti. Ýkinci Viyana Kuþatmasýyla baþlayan ve 1699 Karlofça Barýþ Antlaþmasýna kadar süren savaþlar, Osmanlý Devletinin yenilgisiyle sona erdi. Kara Mustafa Paþa, Belgrad'da idam edildi.