Niçin bahar gelince insanlarýn yaþama sevinçleri yükselir? Niçin koyunlar baharda ve hemen hemen ayný zamanda kuzularlar? Niçin kuþlar vakti gelince bir anda hep beraber göç yollarýna düþerler? Bu zamanlamayý, fiziksel ve psikolojik davranýþ biçimlerindeki deðiþimi saðlayan nedir? Ýnsan vücudu her gün ayný saatte otomatik olarak belirli fonksiyonlarý yerine getirir, vücut ýsýsýný deðiþtirir, hormonlar salgýlar.

Biz bunlarýn çoðunun farkýna bile varmayýz. Örneðin bu biyolojik beden saatine uygun olarak vücudumuz akþam saatlerinde ýsý kaybýný önlemek için beden ýsýsýný düþürür, sabahlarý ise bedeni günlük aktivitelere hazýrlamak için arttýrýr. Yani vücut ýsýsý insanlarda, bir günde yaklaþýk bir derece iner ve çýkar. Tabiattaki bu müthiþ dengeyi saðlayan, canlýlarda beynin merkezine yakýn yuvalanmýþ, küçük ve gösteriþsiz bir organ olan hipofiz salgý bezidir.

Varlýðý milattan yüzyýllarca önce bile bilinen, insanda bir hap kadar küçük ve hafif olan bu bez, balýklarda, sürüngenlerde, hem suda hem karada yaþayan hayvanlarda, kuþlarda ve memelilerde, hemen hepsinde vardýr. Bilindiði gibi hayvanlarýn bir çoðunun üreme aktiviteleri mevsimlere baðlýdýr. Deneylerde hipofiz bezi çýkartýlan hayvanlarýn ayný zamanda doðurmalarý daha doðrusu tabiatýn takvimine baðlý kalmalarý özelliklerini yitirdikleri görülmüþtür.

Ayný þekilde vücut sýcaklýklarýný ve günlük yaþam ritimlerini düzenleyemedikleri, kuþlarýn göç etme içgüdülerini kaybettikleri tespit edilmiþtir. Biyolojik ritmi düzenleyen hipofiz bezinin bunu, salgýladýðý 'melatonin' hormonu ile yaptýðý biliniyor. Bu hormonun salgý miktarý dýþ dünyanýn gece ve gündüz zamanlarý, daha doðrusu havanýn karanlýk ve aydýnlýk süreleri tarafýndan ayarlanmaktadýr. Yani beden saati gün ýþýðý döngüsüyle eþ zamanlý çalýþmaktadýr.

Sürekli gece çalýþanlarda, uçakla uzun yolculuk yapanlarda hatta kýþ mevsimine girerken gündüz saatlerinin kýsalmasýyla bazý insanlarda, beden saatinin ritminin bozulmasýyla oluþan fiziksel ve psikolojik sorunlar görülmektedir. Melatoninin beyne nasýl bir sinyal göndererek bu kontrol mekanizmasýný yarattýðý ve bu saatin moleküler ve hücresel düzeyde nasýl çalýþtýðý tam açýklýða kavuþabilmiþ deðil.

Koyun ve benzeri hayvanlarýn sonbaharda günlerin kýsalmasýyla çiftleþip, bütün bir kýþ yavruyu karnýnda taþýyýp, baharda doðurmalarýna karþýn, kuþ, balýk gibi memeli olmayan hayvanlarla diðer bazý küçük memelilerin hipofizlerinin bu iþ için niçin ve nasýl bahar aylarýný seçtikleri ve üreme mevsimi dýþýnda hipofizdengelen hangi emirle doðurganlýklarýný kaybettikleri konularýný
kavuþturmak için çalýþmalar devam ediyor.

Bu çalýþmalarýn bir diðer amacý da hayvanlarýn çoðunun sonbaharda hep
aktif üreme dönemine girmeleri, doðumlarýn da ayný tarihlere rastlamalarý,
nedenle belli mevsimlerde piyasalarda lüzumundan fazla et bulunmasýdýr. Araþtýrmacýlar hayvanlarýn biyolojik saatlerinde ayarlama yaparak,
döngülerini deðiþtirmeye, üremenin yýl içine daðýlmasýna çalýþýyorlar.



alýntý