Linux Isletim Sisteminde Sistem Hakkında önemli detaylar

[usta_399]

1. Linux Nedir ?

Linux, serbestçe dağıtılabilen, çokgörevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70'li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya çıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı birçok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik isimler kullanagelmişlerdir. Örnek olarak

• Hewlett-Packard HP-UX
• IBM AIX
• Sun Microsystems SunOS

kullanmaktadırlar. Bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar biçok bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX türevleri mevcuttur. Ne var ki bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir noktada durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.
Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve İnternet üzerinde meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak İnternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tesbit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tesbit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri saatler içerisinde güncellenebilmektedir.
Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş olan Minix işletim sistemine dayanmaktadır. Linus Torvalds boş zamanlarında Minix'ten daha iyi bir Minix işletim sistemi yaratmak düşüncesiyle 1991 Ağustos sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini oluşturdu. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı. Linus, comp.os.minix haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim sistemi geliştirmekte olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını beklediğini yazmıştı. İşletim sisteminin çekirdeği için verilen numaralar kısa sürede bir standart kazandı. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan seviyeyi, x gelişim aşamasını göstermektedir. Tek sayılı x'ler geliştirme aşamalarını çift sayılı x' ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik Linux sürümlerini belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ağustos 1997 içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux çekirdeği 2.0.30, en son gelişim aşamasındaki çekirdek ise 2.1.47'dir.
Linux gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çesitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve uygulama yazılımlarını biraraya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını yaygınlaştırmışlardır.
1.1 Linux'un Desteklediği Donanımlar

• Linux şu anda başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanlı bilgisayarlar üzerinde, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları, Alpha işlemcili kişisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM mimarilerinde çalışmaktadır.
• IBM uyumlu kişisel bilgisayarlar üzerinde 80386 ve üzeri (80486 80586 Pentium PentiumPro ve türevleri) değişik üreticilerin işlemcileri ile sorunsuz olarak çalışmaktadır. 80286 ve 8086 işlemcili bilgisayarlar için sınırlı kabiliyette Linux uygulamaları mevcuttur.
• PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her türlü anakartı desteklemektedir.
• Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM desteklenmektedir.
• AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartına uyumlu destek bulunduğu sürece SCSI diskler ve diğer cihazlar desteklenmektedir.
• IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri, ve bazı özel CD-ROM kontrol kartları desteklenmektedir.
• Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Window ortamında genel VGA ve SVGA uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok görüntü kartı desteklenmektedir.
• Birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı, ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP desteği verilmektedir.
• Başta SoundBlaster, Gravis Ultrasound olmak üzere birçok ses kartı desteklenmektedir.

Linux altında hangi donanımların desteklendiği ile ilgili ayrıntılı bilgiyi Hardware-HOWTO'dan alabilirsiniz. HOWTO dökümanları hakkında daha geniş bilgi ve nereden temin edeceğiniz kitabın sonunda detaylıca anlatılmıştır.
Makinanızda Linux çalıştırmak için kullanacağınız uygulamalara bağlı olarak en az bir 386SX işlemci ve 4 Mbyte RAM'a ihtiyaç duyacaksınız. Sabit disk üzerinde ise en az 40 Mbyte'lik bir alan ayırmanız gerekecektir. Rahat bir kullanım için en az 8 Mbyte RAM ve 200 Mbyte sabit disk ve bir 486 işlemci önerilmektedir.

[usta_399]

1.2 Linux'un Kullanım Amaçları

Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala devam ediyor olması biçcok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanılamayacağının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Kişisel Kullanım

Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi veya eğitimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır. Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim yazılımları, veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.
Internet Sunucusu

Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan servislerin çeşitliliği, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması, kolay konfigüre edilebilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile yaygın olarak İnternet servislerinin verilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere destek verecek sekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux

• WWW sunucu
• DNS sunucu
• NFS sunucu
• NIS sunucu
• X Window sunucu
• BOOTP sunucu
• SMTP sunucu
• FTP sunucu
• LIST sunucu
• NEWS sunucu

gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra

• NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi)
• SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW için disk ve yazıcı servisi)
• APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi)

verebilmektedir.
Ağ Elemanı

Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayırca yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla firewall (alev duvarı) olarak konfigüre edilebilmektedir. Buna ek olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanılmaktadır.
1.3 Nereden Linux Bulabilirim ?

Linux işletim sistemiminin temelini oluşturan çekirdek, bu çekirdeğin kullandığı destek kütüphaneleri ve uygulama yazılımları bir araya getirilerek, yükleme yazılımları da eklenerek Linux dağıtımları meydana getirilmektedir. Bu dağıtımlar temel olarak bir kullanıcının Linux kullanmak için ihtiyaç duyabileceği bir çok yazılımı bir araya getirirler. Bu dağıtımların çoğu İnternet üzerinde anonim FTP arşivlerinde bulunabilmektedirler. İnternet erişimi bulunmayan kişilerinde (veya Internet'ten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen kişilerin) yararlanabilmesi için çesitli CD-ROM şirketleri tarafından CD-ROM üzerinde dağıtımlar meydana getirilmiştir.
Linux dağıtımları ve bunların nereden temin edilebileceği hakkında detaylı bilgi, Linux Kurulumu başlığı altında bulunabilir.
Doküman Temini

Linux hakkında yazılan kitapların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Yine de en güncel bilgi İnternet üzerinde bulunmaktadır. Elektronik ortamda bulunan iki temel döküman çeşidi bulunmaktadır. Bunlar:

1. Linux Documentation Project
2. NASIL (HOWTO) dökümanlarıdır

NASIL dökümanlarının bir kısmının Türkçeye çevrilmesi işlemi devam etmektedir. Şu ana kadar çevrilen dökümanları Linux Kullanıcıları Grubu WWW sayfasından bulabilirsiniz.
1.4 Yazılım Özellikleri

Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilirler. Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlarda yer almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.
UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamaların çoğu, değişik platformlar altında bulunduğundan çalıştırılabilir (executable) olarak dağıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar. Sözkonusu yazılımı kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu kendi platformunda derleyerek çalıştırır. Bu tür yazılımların birçoğu Linux altında kolaylıkla çalıştırılabilmektedir. Bu tür yazılımları İnternet üzerinde çeşitli FTP arşivlerinde bulmak mümkündür.
Linux'a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımlar için standart bazı FTP arşivleri vardır. Bunların en bilineni Sunsite FTP arşividir. Burada çeşitli dizinler altında konularına göre ayrılmış bir durumda elektronik devre tasarım yazılımlarından oyun programlarına kadar birçok değişik yazılım bulunmaktadır. Bu arşivin Türkiye'de yeralan bir kopyası adresinde vardır.
Linux'un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması çesitli şirketlerin (Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux üzerinde çalışan ticari yazılımlar geliştirmesi sonucunu verdi. Bu konuda detaylı bilgi için Commercial-HOWTO dökümanından yararlanabilirsiniz.
Linux üzerinde bulunan uygulamaların ve yazılımların listeleri için aşağıdaki adreslerden yararlanabilirsiniz:

• Linux Applications and Utilities
• Scientific Applications on Linux
• Linux Software Map

[usta_399]

Temel Komutlar

Daha önce UNIX tabanlı bir işletim sisteminde çalışanlar için Linux, öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır. Standart bir UNIX sisteminde yeralan hemen hemen tüm komutlar, Linux'a taşınmıştır. Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, sed, awk gibi programcının işini kolaylaştıran diller, ls, less, finger gibi temel her türlü komut, Linux'ta vardır.
Ağ ve İnternet uygulamaları için elm ve pine (Pine Is Not Elm :-) yanında metin editörleri olarak vi, vim (vi'ın daha gelişmiş sürümü), pico ve joe sayılabilir. Editörlerden, bizde fazla bilinmeyen Emacs da Linux altında denemeye değer programlardandır. Kelime işlem programlarından troff, groff (GNU troff) ve daha modern metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX sayılabilir.
Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) başında görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım ve programlar üreten bir kuruluştur. GNU, lisansını ve yazarını korumak koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına dağıtır. GNU bash ve tcsh, Linux altında en çok rağbet edilen iki kabuk ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh sayılabilir. Kabuklar hakkında daha geniş bilgiyi, Bash konu başlığı altında bulabilirsiniz.
Uygulama Programları

Linux üzerinde ver tabanı uygulamaları ortalama bir kullanıcının ihtiyacını karşılayabilir. Postgres, Mbase, msql ve Ingres gibi profesyonel yazılımlar Linux ve diğer platformlarda istemci/sunucu bazda görev yapabilirler. Özellikle Postgres, uygulama kolaylığı ve C, perl, tcl gibi birçok dile yönelik arabirimiyle göze çarpar.
Mühendislik yazılımları arasında gnuplot (grafiksel veri analiz yazılımı), xspread ve xfractint (fraktal yaratma programı) sayılabilir.
Doğru seçilmiş bir donanım üzerinde kurulan bir Linux makinası, hemen her tür çokluortam (multimedia) uygulamalarını rahatlıkla çalıştırabilir. En az Pentium tabanlı, 32Mbayt RAM ve 2GB sabit diske sahip makina yardımıyla ticari olarak satılan çokluortam uygulamalarını kullanabilirsiniz. Linux, hemen her türlü ses kartını desteklediğinden ses dosyalarının, workman, Cdplayer gibi programlar yardımıyla kolayca çalınması mümkün olur. MIDI editörleri ve bir sentezleyici ile kendi müzik stüdyonuzu kurabilirsiniz.
Biraz oyun oynamak mı istediniz ? Doom, Quake, Abuse, Xtetris, FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun Linux'ta da var. ODTÜ'de yüzlerce öğrenciyi bilgisayar başına mıhlayan MUD (Multi User Dungeon) oyunlarını sunan makinaların birkısmı Linux idi.
Bu oyunları çeşitli ftp adrteslerinden ücretsiz temin edebilirsiniz.
X Window Arabirimi

Linux işletim sistemi altında X Window sistemi ile Windows altındaki gibi grafik arabirimiyle birlikte çalışabilirsiniz. Windows ile uğraşan herkes rahatlıkla X Window'a geçiş yapabilir. X ile ekranda aynı anda birden fazla pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla uygulama aynı anda kontrol edilebilir.
Pekçok uygulamanın (özellikle İnternet tabanlı) X üzerinde çalışan sürümleri vardır. Bu sayede metin tabanlı ekrana (vt100) dönmeden her işinizi X yardımıyla tamamlayabilme şansınız olur. Bu sayede Linux, bir iş istasyonu görünümüne ve kullanışlılığına sahip olacaktır.
X pencere denetleyici (window manager - wm) kullanıcı ile X arasında bekler ve klavye ile fareden aldığı emirleri ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin açılması, kapatılması ve yerlerinin değiştirilmesi gibi komutlardır. Sıkça kullanılan pencere denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir.
1.5 Linux ve Diğer İşletim Sistemleri

Linux ve diğer işletim sistemleri arasındaki ilişkiyi, benzerlikleri ve farklılıkları bilmek önemlidir. Linux işletim sistemi, diğer sistemler ile birlikte aynı sabit diski paylaşabilir. UNIX'i öğrenmek için kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, diğer işletim sistemlerine karşı her zaman güçlü bir alternatif olmaktadır. İnternet servis sağlayıcılarının büyük çoğunluğu, Linux kullanmakta, İnternet bağlantılarını, e-posta ve haber grubu alış-verişini Linux sayesinde yapmaktadır.
Bir kişisel bilgisayarı satın aldığınız zaman çok büyük ihtimalle üzerinde MS-DOS veya türevi bir işletim sistemi yüklenmiş olduğunu göreceksiniz. Her kullanıcı o veya bu şekilde MS-DOS ile tanışır. MS-DOS, üzerinde en fazla program yazılan işletim sistemi olmuş, bu yüzden modern işletim sistemleri çıkmadan önce her kullanıcının kurtarıcısı gözüyle bakılmıştır. Fakat MS-DOS arabirimi programlanırken ileriyi düşünemeyen programcılar, bu işletim sistemine Linux'ta olan bazı hayati özellikleri kazandıramamışlardır. MS-DOS, çok kullanıcılı bir sistem değildir ve aynı anda birden çok işi yapamaz. İsterseniz çalıştırılabilecek en geniş programın büyüklüğünü görmek için mem komutunu kullanmayı deneyin. Linux, sadece üzerindeki hafıza ile sınırlıdır. 80x86 tabanlı mikroişlemcinin her özelliğini sonuna kadar kullanır. Bunun sonucu olarak verimli bir işletim sistemi sayılabilir.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen yine de MS-DOS kullanmak istiyorsunuz. Onun da kolayını bulmuş Linux programcıları. Ücretsiz dağıtılan MS-DOS ve Windows emülatörü yardımıyla MS-DOS altında çalışan programların hemen hepsi Linux'la birlikte de çalışabilir. WinWord 2.0, sysinfo, Civilization ve Qbasic Linux altında sorunsuz çalışan MS-DOS/Windows programlarından birkaçı.
Profesyonel bir yatırım sayılabilecek Windows NT'nin çokgörevlilik ve hafızayı mükemmel kullanma gibi özellikleri vardır. Buna karşılık fiyatı oldukça yüksektir ve çalışmak için gayet yüksek standartlı bir makina ister.
IBM firmasının geliştirdiği OS/2 de NT'ye benzer şekilde çokgörevli işletim sistemi olup fiyat/performans oranı açısından makul sayılabilecek bir işletim sistemi olarak göze çarpar.
Linux, herkese göre bir işletim sistemi değildir. UNIX'i benimsemeyen bir kullanıcıdan Linux'u kullanmasını bekleyemezsiniz. İnternet'in kendisi UNIX tabanlı olduğu için Linux bu alanda yukarıda sözü geçen sistemlerden daha avantajlı bir duruma gelir. Dağıtımı tek firmayla sabit olmadığı için geliştirilme aşamasında dünyanın dört bir yanından katkı ve destek gelir. UNIX'e belirli bir standart getirilmesi için yapılan çalışmalara uyan Linux, POSIX standardını destekler.
RedHat, Caldera gibi çeşitli Linux sürümleri da piyasada satılmakta, çok zengin bir döküman ve arşiv kaynağı ile kullanıcılara sunulmaktadır. 80x86 tabanlı işlemciler üzerinde kurulabilen ve İnternet üzerinde bedava dağıtılan diğer işletim sistemlerinden birisi FreeBSD'dir. FreeBSD, bir grup programcı tarafından BSD standartını 80x86 bilgisayarlara taşımak üzere geliştirilmiştir ve Linux ile büyük benzerlikleri bulunur.
Linux işletim sisteminin güvenilir ve sağlam yapısından haberdar olmayan, hatta bu gerçeği bilerek ücretli sistemlerdem medet uman kişiler vardır. Sabit fikirli olmadan önce bu sistem hakkında daha fazla verinin dağıtılması, kullanıcıların bilinçlendirilmesi gereklidir. Bu da ancak, Linux'un yapabildiklerini göstermekle olabilir.
1.6 Türkiye'de ve Dünyada Linux

Eğer Linux'u sever ve bu sistemin yaygınlaşmasında, bihaber kullanıcılara tanıtımında öncülük etmek isterseniz, bu bölüm tam size göredir.
Henüz tüzel kişiliği olmayan Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu sayfası Türkiye'de Linux çalışmaları için iyi bir başlangıç noktasıdır. Türkçe ve İngilizce Türkiye'deki en geniş kapsamlı Linux sunucusunun genişlemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine ihtiyaç vardır. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varlığıyla mümkündür.
Dünyada ve Türkiye'de İnternet Servis Sağlayıcıları (İSS) Linux'u uzunca bir süredir ticari olarak kullanıyorlar. Uygulama yazılımları da bu yönde kullanıcıların hizmetine sunuluyor. Fakat güvenlik sorunları nedeniyle Linux kullanan servis sağlayıcıları, müşterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Açık sistem kavramının yaygınlaşması da bu sebepten dolayı sekteye uğruyor. http://www.10mb.com/linux/ adresinde, ticari uygulama yazılımlarına destek veren bir proje yeralmakta.
SSC (Specialized Systems Consultants - http://www.scc.com), ``Linux Journal'' adında bir dergiyi başarıyla dağıtıyor. Tirajı onbinleri bulan bu aylık dergide bu işletim sistemini aktif kullanan herkes için, her konuda, her düzeyde makale bulmak mümkündür.

[usta_399]

1.7 Linux ve Donanım Desteği

Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm sabit disklerle çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde çalışması mümkün değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.
Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya olmasın Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı işlemcilerinde nadiren sorun çıkarsa da) AMD, Cyrix gibi firmaların işlemcileri de Linux tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc modelleri, PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde taşınmıştır.
Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA, VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler.
Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.
Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 tabanlı işlemciler dışında, taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler ve bilgisayarlar ile konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek İnternet adresleri aşağıda verilmiştir.

• Linux/68000
• Linux/MIPS
• Linux/PowerPC
• Linux for Acorn
• MacLinux
• Compaq Deskpro XL
• IBM PS/2 MCA systems
• Compaq Contura Aero
• IBM ThinkPad
• Linux/MIPS
• Linux/Alpha
• HP PA-RISC
• SPARC/Linux

Linux, metin modu kullanırken tüm ekran kartlarıyla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X Window çalıştırmak isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir. Sürekli yenileri eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam listesi vardır.

• Hercules mono
• VGA / VGA Mono
• EGA
• ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
• ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
• Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
• OAK OTI-037/67/77/87
• Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
• Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p, ET4000AX
• IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
• IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
• Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
• S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32, Trio64, 868, 968
• Weitek P9000 (16/32 bpp)
• Diamond Viper VLB/PCI
• Orchid P9000
• Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
• Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
• Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
• Compaq AVGA
• Genoa GVGA
• MCGA (320x200)
• MX MX68000/MX68010
• NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
• RealTek RTG3106
• Video 7 / Headland Technologies HT216-32
• Western Digital/Paradise PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
• Hyundai HGC-1280
• Sigma LaserView PLUS

[usta_399]

Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri

Linux, standart IDE, bazı ESDI, hemen hemen tüm SCSI ve nadiren kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslında Linux çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden, Bootp protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın kaynaklarını kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmalıdır. Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski Linux da görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer ayırmalısınız. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski ayrı bir dizin altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.
Sabit diskler, denetleyicileri desteklendiği sürece Linux altında kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar SCSI denetleyicilerle çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinanız CD-ROM'u da tanıyacaktır. Linux, CD-ROM'ların standart iso9660 dosya sistemini de tanır.
Desteklenenen kartlar,

• AMI Fast Disk VLB/EISA
• Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x, AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
• Always IN2000
• BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
• DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
• DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
• Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx, TMC-950
• Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
• NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0 (PCI)
• Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VLB)
• Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
• SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
• Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
• UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VLB)
• Western Digital WD7000 SCSI
• AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
• Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
• Iomega PC2/2B
• Qlogic (ISP1020) (PCI)
• Ricoh GSI-8

Ethernet Kartları

Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır. Genellikle yaygın olarak kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır. Aşağıda desteklenen ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır. PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarının uyumlu olanları, çok nadir kullanıldıkları için burada belirtilmeyecektir.

• 3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507, 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
• AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP J2405A,
• NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
• AT&T GIS WaveLAN
• Allied Telesis AT1700
• Ansel Communications AC3200 EISA
• Apricot Xen-II
• Cabletron E21xx
• DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
• HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
• Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
• New Media Ethernet
• Racal-Interlan NI5210, NI6510
• PureData PDUC8028, PDI8023
• SEEQ 8005
• SMC Ultra
• Schneider & Koch G16
• Western Digital WD80x3
• Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter

Ses Kartları

Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği var. SoundBlaster16 ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux üzerinde kullanamazsınız.
Desteklenen ses kartları,

• 6850 UART MIDI
• Adlib (OPL2)
• Audio Excell DSP16
• Aztech Sound Galaxy NX Pro
• Crystal CS4232
• CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
• Ensoniq SoundScape
• AWE 32
• Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
• Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
• Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
• MPU-401 MIDI
• MediaTriX AudioTriX Pro
• Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16 (Jazz), Pro Audio Spectrum 16
• Microsoft Sound System (AD1848)
• OAK OTI-601D cards (Mozart)
• OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
• Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster 16
• Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
• Wave Blaster

Fare

Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.
Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.
Modem, Yazıcı ve Oyun Çubuğu

Hem internal (kasa içine takılan) hem de external (kasanın dışında kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı şekilde paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici desteklenir. İsterseniz bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla makinaya paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpryazılımı, yazıcılara erişimi sağlamak için kullanılır.
Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan çekirdeğe eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.
Aşağıda, Linux'un desteklediği giriş/çıkış kartlarının geniş bir listesi vardır.

• AST FourPort and clones
• Accent Async-4
• Arnet Multiport-8
• Bell Technologies HUB6
• Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
• Computone ValuePort
• DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
• Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
• PC-COMM 4-port (4 port)
• SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's)
• STB 4-COM (4 port)
• Twincom ACI/550
• Usenet Serial Board II (4 port)
• Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
• Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64

1.8 Linux Avantaj ve Dezavantajları

Pekçok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir. Belki de cevap önce kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir. Değişik yerlerde Linux kullanılması ve bunun sonuçları hakkında gözlemlediklerimizin ışığı altında çok kabaca:
Eğer,
Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara dayanıyorsa, bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmanız gerektiğine inanmıyorsanız, bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza gitmiyorsa, sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten hoşlanmıyorsanız, bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız
Linux kesinlikle size göre değil.
Ama eğer,
Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız, bilgisayarda çıkan problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa, diğer işletim sistemlerinin sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız, donanımınızdan daha çok performans istiyorsanız, UNIX işletim sistemi ile çalışmayı seviyorsanız
Linux size göre olabilir.
Avantajları

UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizder. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki katına çıkarmak için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını iki katına çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin. Fakat şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması genelde gözardı edilir.
Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.
Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı, eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)
Dezavantajları

Linux'un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır. ``Ciddi bir şey olsa, bedava olmazdı !'' kanısı oldukça yaygındır.
Linux'un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows95 programlarını çalıştıramıyor ), gelişimin bazı aşamalarında topyekün değişiklikler yapılması, gelişimi takip etmek için bazen sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.
Linux herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı işletim sisteminin ticari kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanısıra diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım ve dökümantasyon alanlarında eksikleri vardır. Özellikle teknik destek eksikliği, anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
Bu konudaki eksikliği gidermek için çeşitli gönüllü kuruluşlar, kullanıcı grupları oluşmuştur. Zamanla Linux teknik desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda tüm dünyada Linux çözümleri konusunda teknik destek veren danışmanlar bulunmaktadır. Bu kişiler ve kurumlar hakkında ayrıntılı bilgiyi Consultants-HOWTO dökümanında bulabilirsiniz.
Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen, belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. ( Mesela oyunlar )
Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.
Sonuç olarak: Biz uzun süre Linux kullandık ve çok zevk aldık. Diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok uygulamayı Linux sayesinde gerçekleştirdik. Belirli bir donanım ile gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde olduğunu gördük. Ne var ki her uygulama için Linux'un ideal bir çözüm olarak ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.

[usta_399]

Linux, sıradan kullanıcı tarafından çok kullanılmayan ancak hackerların sıklıkla tercih ettiği bir işletim sistemi. Hackerlar, Linux'ü sahip olduğu özellikler nedeniyle kullanıyorlar. İşte onlardan bazıları.
Hackerların Windows yerine Linux dağıtımlarını tercih ettikleri bir gerçek. Birçok atak Linux işletim sistemli bilgisayarlardan Windows’lara yapılıyor. Peki ülkemizde masa üstü bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmayan bu işletim sistemlerinin, niçin hackerların favorisi olduğunu hiç düşünmüş müydünüz?
Açık Kaynak Kodlu


Windows’un aksine Linux işletim sistemleri açık kaynak kodlu. Yani isteresek bu işletim sisteminin yazıldığı kodu görebilir ve üzerinde istediğimiz değişiklikleri yapabiliriz. Windows ise hiçbir kodunu kullanıcıya açmıyor ve düzenleme yaptırmıyor.
Şeffaf


Windows kodlarını açmadığı için burada kod yazarken veya teknik bir iş yaparken, bize sunduğu özellikler üzerinden çalışırız. Linux’te ise herşeyi ayan beyan görürüz. Bu tıpkı kaputun altında olduğunu düşündüğümüz şeylerle çalışmakla, kaputu açıp istediğimiz müdahaleyi yapabildiğimiz bir aracı çalıştırmaya benzer.
Birçok Hack Aracı Linux İçin Yazılmış


Linux dünyası hacker kaynıyor. Hack araçlarının çoğu Linux işletim sistemi için yazılmış. Üztelik de Windows’u hacklemek için! Belki de tüm hack programlarının %90’ı Linux’te çalışıyor. Bazılarının Windows versiyonları olsa da hepsi yok, ayrıca uyumsuzluklar olabiliyor.
Linux Granüler Kontrol Sağlıyor

Bu sistem neredeyse sınırsız miktarda kontrole sahip olduğumuzu gösteriyor. Linux’te herşey en makro düzeyde ve en küçük ölçekte terminal tarafıdnan kontrol edilebiliyor. Bu da terminali çok önemli kılıyor ve kullanıcıya büyük müdahale imkanı veriyor.
Gelecek Linux/UNIX’e Ait


Linux geleceğin işletim sistemi. 80’ler ve 90’lardaki güçlü Microsoft artık ona boyun eğmek durumunda. Router, switch gibi cihazların yanı sıra birçok serverın içinde kullanılan sanallaştırma teknolojilerinden en popüler ikisi, Vmware ve Citrix Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş. Nesnelerin interneti iler birçok ufak cihazın içinde de artan bir kullanım oranı yakalayacağını düşünüyoruz.

[usta_399]

Fux Linux iş istasyonu ve sunucular için geliştirilmiş sürümleri bulunuyor ki bu oldukça hoşumuza gitti. Zira, iş istasyonu sürümüyle hem son kullanıcıya hem de profesyonel kullanıcılara yönelirken, sunucu sürümüyle de sektöre de hizmet verebilmesi oldukça iyi bir durum.






Fux Linux özellikleri

Şu anda 1.3 İstanbul kararlı sürümünde bulunan Fux Linux, iş istasyonu sürümünü edinmek isteyen kullanıcılara Cinnamon ve Gnome masaüstlerini sunuyor. Sürüm isimlerini de şehirlerden seçmeleri gözümüzden kaçmıyor.
Bu farklı masaüstlerinde de farklı yazılımların ön tanımlı olarak sistemde yüklü gelebileceğini de belirtelim.
Ayrıca her iki masaüstünde de ortak olarak gelen ön tanımlı uygulamalarınlistesi ise şöyle:
- Ofis uygulamaları
- VLC Ortam Oynatıcısı
- Disk Yazıcı
- Mozilla Firefox Web Tarayıcı





Tabii iki masaüstünde de aynı işi yapan farklı uygulamalarla karşılaşmak mümkün. Fakat Gnome masaüstü kullanan sürümünde, ince ayarlar yapabileceğiniz özel uygulamalar da bulunuyor.
İki masasütünde de kullanıcı dostu bir arayüz sunan Fux Linux, ayrıca kurulum aşamasında da kolay bir arayüz sunuyor. Böylece işletim sistemini bilgisayarınıza hiç zorlanmadan kurabiliyorsunuz.
Hemen hemen tüm GNU/Linux dağıtımında bulunan sürücüleri otomatik olarak internetten çekme özelliği Fux Linux’ta da bulunuyor.
Oldukça akıcı bir kullanım deneyimi sunan Fux Linux’un Fedora tabanlı olduğunu ve RPM paket sistemini kullandığını belirtelim.

Fux Linux, henüz çok yeni bir işletim sistemi olduğu için şu anda topluluğu pek etkin gibi görünmeyebilir fakat ilerleyen zamanlarda kullanıcı sayısını artıracağına ve topluluğunun da genişleyeceğine inanıyoruz.
Kurulum veya kullanım esnasında yaşadığınız sorunların çözümüiçin Forumlar bulunuyor ve kullanıcılar burada sorularına cevap bulabilme imkanı kazanıyor.

:: Fux Linux projesine buradan ulaşabilirsiniz.

[usta_399]

Bilgisayarınızdaki işletim sisteminin kurulum tarihini ve çalışma süresini bulmak kolay bir iştir. Windows Komut İstemi‘nde ve Linux Terminal’inde (Uçbirim) çalıştırmanız gereken bazı basit komutların yardımıyla bu cevapları hemen bulabilirsiniz. Windows kullanıcıları, Görev Yöneticisi‘nde yalnızca çalışma süresini görebilirler.
Windows‘ta ve Linux‘te, işletim sisteminin kurulum tarihini ve PC çalışma süresini öğrenmek için kullanabileceğiniz bazı yararlı yardımcı programlar ve komutlar vardır.
Windows PC’de yükleme tarihi ve çalışma süresini bulmak:

• Windows bilgisayarın kurulum tarihini bulmak için öncelikle Komut İstemi‘ni açalım. Bunu yapmak için, Çalıştır penceresinde CMD komutunu çalıştırın veya Win + R tuş kombinasyonuna basın.
• Şimdi, işletim sisteminizin kurulum tarihini öğrenmek için, Windows 10 ve Windows 8‘de aşağıdaki komutu çalıştırın.

systeminfo | Find / i “original”

• Windows 7 işletim sistemi için aşağıdaki komutu çalıştırmanız gerekir.

systeminfo | find / i “install date”
Linux PC’de kurulum tarihini ve çalışma süresini bulmak:
Windows gibi, kurulum tarihini ve çalışma sürenizi Linux PC‘nizde bulmak da kolay bir iştir. Linux‘te çalışma süresini bulmak için, terminali açıp aşağıdaki komutu çalıştırmanız yeterlidir. Bu komutu Ubuntu 16.10 sisteminde çalıştırdık ve diğer dağıtımlarda da çalışması gerekir.
Çalışma süresi

• Bilgisayarın çalışma süresini bulmak için, Terminal‘de aşağıdaki komutu çalıştırmanız yeterli.

uptime

Kurulum Tarihi

Linux’ta kurulum tarihini bulmak için kurulum sırasında oluşturulan klasör ve dosyayı bulmanız gerekir. Böyle bir dosyaya aşağıdaki komutu çalıştırarak erişilebilirsiniz. Linux tabanlı işletim sisteminizin kurulum tarihini bulmanızı kolaylaştırır.
ls -l /var/log/installer